Οι Ρουμ (Αντιόχειοι Έλληνες Χριστιανοί)

Για σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια, οι Χριστιανοί Ρουμ διατηρούν μια αδιάσπαστη και διαρκή παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρουσιαζόμενοι ως ο μεγαλύτερος ιθαγενής χριστιανικός πληθυσμός, η παρουσία τους προηγείται του αραβισμού - ενώ ταυτίζονται έντονα με την Ελλάδα ως κοιτίδα και μητέρα πατρίδα τους. Τα μοναστήρια και η λειτουργία τους διαμόρφωσαν το πνευματικό τοπίο για αιώνες, ενώ η πίστη τους σταθεροποιήθηκε και ριζώθηκε στην Αντιόχεια από την εποχή των Αποστόλων. Οι Ρουμ, που σημαίνει «Ρωμαίοι», χρησιμεύουν ως κληρονόμοι του ανατολικού ρωμαϊκού (βυζαντινού) κόσμου.

Οι ιστορικοί των αρχών του 20ού αιώνα, Παύλος Καρολίδης και Κωνσταντίνος Πασάς, περιέγραψαν τους Ρουμ όχι ως νεοφερμένους, αλλά ως απογόνους Ελλήνων εποίκων - ιδιαίτερα Μακεδόνων, Ρωμαίων και Βυζαντινών - οι οποίοι αναμίχθηκαν με εξελληνισμένους Φοίνικες, Σύριους και άλλους. Κατά την άποψή τους, οι Ρουμ ήταν μέρος ενός ευρύτερου μεσογειακού πληθυσμού που αναμειγνύεται με πολιτισμούς διατηρώντας παράλληλα τη συνεχή ελληνική χριστιανική κληρονομιά. Ο Καρολίδης γράφει ότι «η Αντιόχεια, η Αλεξανδρέττα και η Λατάκια ήταν οι κληρονόμοι των αρχαίων ελληνικών οικισμών, διατηρώντας τους ελληνικούς λειτουργικούς και κοινοτικούς θεσμούς».
​
Ενώ το Ισλάμ εξαπλώθηκε γρήγορα και βίαια σε άλλα μέρη της Εγγύς Ανατολής, η ακτή της Λεβαντίνης διατήρησε μια ισχυρή χριστιανική παρουσία. Τα μεσαιωνικά χρονικά υπογραμμίζουν αυτή την ανθεκτικότητα, σημειώνοντας ότι η Αντιόχεια και η Λατάκια ήταν από τις τελευταίες και τελευταίες πόλεις που συνθηκολόγησαν. Ο Burchard του Όρους Σιών, αφού πραγματοποίησε έρευνα στην περιοχή, κατέγραψε μια αναλογία τριάντα Χριστιανών προς έναν Μουσουλμάνο στην παράκτια Συρία - αποκαλύπτοντας ότι οι Χριστιανοί αποτελούσαν σαφώς μια ορατή πλειοψηφία. Η περιοχή ήταν αναμφισβήτητα ένα προπύργιο του Χριστιανισμού των Ρουμ, και η ίδια η ακτή ήταν ένα χριστιανικό προπύργιο.

Στο "Μεσαιωνικοί Αγροτικοί Οικισμοί της Συριακής Παράκτιας Περιοχής", ο συγγραφέας σημειώνει ότι "η παράκτια περιοχή αφθονούσε με αιρέσεις που γενικά περιφρονούνταν και διώκονταν από το κυρίαρχο Ισλάμ".

Από τον 19ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα, οι Ρουμ εισήλθαν σε μια βαθιά μάχη ταυτότητας. Η πολιτική εξουσίας αναμόρφωσε τα Πατριαρχεία της Αντιόχειας και της Ιερουσαλήμ, ενώ η αντιπαλότητα μεταξύ Μόσχας και Κωνσταντινούπολης εντάθηκε. Τα κινήματα αραβοποίησης που υποστηρίχθηκαν από τη Ρωσία προώθησαν την υιοθέτηση της αραβικής λειτουργίας και ενθάρρυναν τους Χριστιανούς Ρουμ να αυτοπροσδιορίζονται όχι ως Έλληνες αλλά ως "Άραβες" ή "Αραμαίους". Μια ιδέα που οι Ρουμ έχουν απορρίψει επανειλημμένα.

Μετά την υπόσχεση του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ για ελευθερία και συνταγματικά δικαιώματα (όπως αναφέρεται στο βιβλίο «Το Σπίτι του Ιερέα», αργότερα ανακάλεσε το διάταγμα και δήλωσε ότι θα βασίλευε σύμφωνα με τον μουσουλμανικό νόμο. Στο πλαίσιο αυτό, έδωσε οδηγίες στους άνδρες του να εξαλειφθούν οι Χριστιανοί, προκειμένου το έθνος να γίνει καθαρά ισλαμικό.

Αυτές οι πιέσεις οξύνθηκαν, όπως καταγράφηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Εντολής. Οι γαλλικές στρατιωτικές πληροφορίες και οι ιστορικές αναφορές κατέγραψαν βίαιες εκστρατείες, εκφοβισμό και αναγκαστική πίεση εναντίον των χωριών των Ρουμ, προκαλώντας επιχειρήσεις προστασίας από την Armee du Levant. Ο φόβος κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης στο Σαντζάκι της Αλεξανδρέττας (1936-1939), καθώς οι τουρκικές δυνάμεις προσάρτησης προέλαυναν. Οι οικογένειες των Ρουμ κατέφυγαν προς τη Λατάκια με τίποτα άλλο παρά τα ρούχα στις πλάτες τους. Αναφορές από την Επιτροπή της Βηρυτού περιέγραφαν εγκαταλελειμμένα χωριά, οικογένειες που έφταναν εξαντλημένες και αποστερημένες, δηλώνοντας: «Δεν θα ζήσουμε ποτέ ξανά υπό τουρκική κυριαρχία».

Αρχειοθετημένες δηλώσεις καταγράφουν μια άλλη επαναλαμβανόμενη έκκληση: «Δεν θέλουμε άλλη Σμύρνη». Για τους Ρουμ, η Σμύρνη δεν ήταν απλώς μια ανάμνηση, ήταν μια προειδοποίηση. Συμβόλιζε τι συμβαίνει όταν ο κόσμος γυρίζει την πλάτη στον χριστιανικό πληθυσμό.

Οι ιστορικοί και οι σημερινοί διωγμοί των Ορθοδόξων Ρουμ παρουσιάζονται με διάφορους τρόπους, από την αναγκαστική εκτόπιση έως τις αδιάκοπες προσπάθειες εξάλειψής τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ένα έθνος που μπορεί να κλονιστεί, η πίστη τους είναι αγκυροβολημένη στο σοβαρό καθήκον τους να κουβαλούν τον σταυρό. Και από αυτή τη βάση ανοικοδομούν, επιμένουν και υπερασπίζονται τις κοινότητές τους. Οι Ορθόδοξοι Ρουμ έχουν σταθεί ως φάρος φωτός για τους ευάλωτους γύρω τους, μένοντας σταθερά στην κληρονομιά και την κληρονομημένη ευθύνη τους. Το μήνυμά τους είναι σαφές, είναι εδώ για να μείνουν.